Biedny jak NGO, czyli jak odbudować społeczeństwo obywatelskie

Blisko jedna piąta Polaków poświęca swój czas na działalność w organizacjach pozarządowych (NGO – non-govermental organizations). Z roku na rok rośnie odsetek organizacji pozarządowych, które korzystają ze wsparcia wolontariuszy, co może świadczyć o odbudowanie społeczeństwa obywatelskiego, które zostało przez lata doprowadzone do totalnego rozkładu, o czym może świadczyć niska frekwencja podczas wyborów (co drugi Polak zagłosował w ostatnich wyborach parlamentarnych). Podstawowym problemem polskich NGO jest niska aktywność członków (blisko połowa wszystkich członków wykazuje zaangażowanie) oraz źródło pozyskiwania środków na bieżącą działalność.

W ciągu ostatnich lat przeciętne przychody organizacji pozarządowych wzrosły z 18 tys. zł (2011) do ponad 27 tys. zł (2014), jednak pomimo widocznej poprawy sektor pozostaje nadal rozwarstwiony pod względem posiadanego budżetu. Dla ponad 60% organizacji pozarządowych (w Polsce zarejestrowanych jest ok. 17 tys. fundacji i 86 tys. stowarzyszeń) jednym z istotnych źródłem utrzymania są fundusze na realizacje zadań publicznych ze środków samorządowych i administracji publicznej, co oznacza, że te organizacje są w części uzależnione od środków publicznych, a niektóre są utrzymywane przez obecnie panujące władze lokalne. Istotnym źródłem wpływów dla organizacji pozarządowych powinny być darowizny od osób indywidualnych, firm lub instytucji, które obecnie stanowią źródło przychodów dla 57% organizacji pozarządowych.

Obecnie posiadane środki nie pozwalają organizacjom pozarządowym na pełne realizowanie swoich celów i zadań – na początku marca 2015 r. blisko 51% organizacji posiadało budżet na prowadzenie działalności na kolejne 10 miesięcy.

Próbą rozwiązania problemu może być wprowadzenie programu, w ramach którego będzie można przekazywać 1% podatku dochodowego od osób prawnych (CIT – Corporate Income Tax) na rzecz Organizacji Pożytku Publicznego (OPP). Możliwość przekazywania 1% podatku dochodowego (PIT – Personal Income Tax) na rzecz OPP zyskuje na popularności – blisko 12,5 mln Polaków (47% ogólnej liczby podatników) zdecydowało się przekazać 1%. Łącznie na rzecz organizacji pozarządowych przekazano 557,6 mln zł (2015), co oznacza wzrost o blisko 50 mln zł w porównaniu do roku poprzedniego. Powyższe dane świadczą o pozytywnym trendzie dotyczącym odbudowy kapitału społecznego i wzrostu świadomości istnienia i konieczności wspierania III sektora.

Wprowadzenie możliwości przekazywania 1% podatku CIT na rzecz OPP przyczyni się do zwiększenia środków finansowych organizacji pozarządowych, które będą mogły je przeznaczyć na realizację swoich celów statutowych.

W ostatnim roku wpływy z podatku CIT wyniosły 23 mld 740,4 mln zł (96,8 proc. z planowanych 24 mld 530 mln zł), natomiast wpływy z PIT – 40 mld 478 mln zł (91,2 proc. z 44 mld 390 mln zł). Można prognozować, że kwota odpisów z podatku CIT na rzecz OPP będzie o wiele niższa i proporcjonalnie może kształtować się na poziomie powyżej 300 mln zł (przy założeniu, że możliwość odpisania będzie cieszyła się taką samą popularnością jak w przypadku PIT).

Kolejnym istotnym pozytywnym efektem będzie ściślejsza współpraca firm z organizacjami pozarządowymi – jest całkiem prawdopodobne, że coraz więcej firm zainteresuje się wsparciem dla trzeciego sektora, ponieważ zauważy jak bardzo istotną rolę odgrywa ich wizerunek w relacjach z klientami.

Z punktu widzenia wolnorynkowca pojawi się wiele pozytywnych efektów zewnętrznych. Zwiększy się konkurencja między organizacjami pozarządowymi, co oznacza, że zwiększy się ich zaangażowanie w realizację celów statutowych. Organizacje pozarządowe będą posiadały znacznie większe środki niż dotychczas, co oznacza, że staną się bardzo atrakcyjnym miejscem pracy dla wielu młodych ludzi, dzięki czemu zwiększy się ich świadomość i zaangażowanie społeczne.

Co jest bardzo istotne – zmniejszą się środki wydawane z budżetu państwa, które zazwyczaj nie są racjonalnie zarządzane, ponieważ są przeznaczane w istotnej części na wypłatę bieżących emerytur (utrzymywanie bankruta ZUS) oraz rozdawnictwo socjalne (Program 500+) w ramach których zyskuje pewna grupa społeczna, a trafią one na konta Stowarzyszeń i Fundacji, które na zasadach rynkowych będą wydawać środki na realizację istotnych celów z punktu widzenia całego społeczeństwa.